تجهیزات مدارات فرمان
بهره برداری مطمئن و بی وقفه از تاسیسات الکتریکی و مراکز تولید نیرو و تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز تجهیزات برقی کارخانه جات صنعتی و مراکز اقتصادی تا حدود زیادی به خصوصیات و ویژگی‌ها و طرز عمل کلید‌ها و وسایل کنترل مدار‌ها بستگی دارد.
در مدارهای الکتریکی وسایل مختلفی به کار میرود که از مهمترین ان‌ها کنتاکتور یا کلید مغناطیسی است. استفاده از این کنتاکتور در مدارهای کنترل تنوع طراحی‌های مختلف را به وجود می‌آورد.
برای طراحی مدارهای کنترل و کار با آن‌ها باید وسایل تشکیل دهنده آن را به طور کامل شناخت و به اصول ساختمان و مورد استفاده این وسایل آشنا شد.
وسایلی که در مدارهای فرمان به کار میروند به این قرار است:
۱ _کنتاکتور (کلید مغناطیسی) ۲ _شستی استاپ استارت ۳ _رله الکتریکی ۴ _رله مغناطیسی ۵ _لامپ‌های سیگنال ۶ -فیوز‌ها ۷ _لیمیت سویچ ۸ _کلیدهای تابع فشار ۹ _کلیدهای شناور ۱۰ _چشم‌های الکتریکی (سنسورها) ۱۱ _تایمر و انواع آن ۱۲ _ترموستات ۱۳ _کلیدهای تابع دور
کنتاکتور
در مورد کنتاکتور میتوان گفت که یک کلید مغناطیس است که وقتی ولتاژ مورد نظر به آن اعمال میشود یک سری کنتاکت (یا کلید) باز را بسته و یک سری کنتاکت بسته را باز میکند؛ که با استفاده از این خاصیت مدارهای مختلفی میتوان مدارهای زیادی رو طراحی کرد.
ساختمان کنتاکتور:
این کلید از دو هسته به شکل E. یا U. که یکی ثابت و دیگری متحرک است و در میان هسته ثابت یک بوبین یا سیم پیچ قرار دارد، تشکیل شده است. وقتی بوبین به برق وصل میشود با استفاده از خاصیت مغناطیسی، نیروی کششی فنر را خنثی میکند و هسته فوقانی را به هسته تحتانی متصل کرده باعث میشود که تعدادی کنتاکت عایق شده از یکدیگر به ترمینال‌های ورودی و خروجی کلید متصل میشود و یا باعث باز شدن کنتاکتهای بسته کنتاکتور بسته کنتاکتور گردد.
در صورتی که مدار تغذیه بوبین کنتاکتور قطع شود، در اثر نیروی فنری که داخل کلید قرار دارد هسته متحرک دباره به حالت اول باز میگردد.
مزایای استفاده از کنتاکتورکنتاکتور‌ها نسبت به کلیدهای دستی صنعتی مزایایی به شرح زیر دارند:
- مصرف کننده میتواند از راه دور کنترل میشود.
- مصرف کننده میتواند از چند محل کنترل شود.
- امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک برای مراحل مختلف کار مصرف کننده وجود دارد.
- سرعت قطع و وصل کلید زیاد و استهلاک آن کم است.
- از نظر حفاظتی مطمئن ترند و حفاظت مطمئن‌تر و کامل تری دارند.
- عمر موثرشان بیشتر است.
- هنگام قطع برق، مدار مصرف کننده نیز قطع میشود و به استارت مجدد پیدا میکند؛ در نتیجه از خطرات وصل ناگهانی دستگاه جلو گیری میکند.
کنتاکتور برای جریان‌های AC و DC ساخته میشود. تفاوت این دو کنتاکتور در این است که در کنتاکتور‌های AC از یک حلقه اتصال کوتاه برای جلوگیری از لرزش حاصل از فرکانس برق استفاده میشود. نیروی کششی یک مغناطیس الکتریکی جریان متناوب، متناسب با مجذور جریان عبوری از آن و در نتیجه متناسب با مجذور اندکسیون مغناطیسی است. چون مقدار جریان لحظه‌ای با توجه به رابطه i=ImaxSIN wt تعقیر میکند، نیروی کششی مغناطیسی نیز برابر با( F=Fmax sin^2( wt
خواهد شد و تعداد دفعاتی که این نیرو ماکزیمم و صفر میشود، به اندازه دو برابر فرکانس شبکه خواهد گردید. در نتیجه، در لحظاتی که مقدار نیروی کششی بیشتر از نیروی مقاوم فنر‌های کنتاکتور باشد، هسته کنتاکتور جذب میشود و در لحظاتی که مقدار نیروی کششی کمتر از مقدار نیروی فنر‌ها شود، هسته متحرک هسته نیز آزاد شده و به محل اول خود باز میگردد. بدین ترتیب در هسته متحرک لرزش و صدا ایجاد خواهد شد این نوسانات را میتوان به وسیله یک حلقه بسته در سطح قطب‌ها جا سازی شده و حدود نصف تا ۳ / ۲ سطح هر قطب را پوشانده است از بین برد و لرزش آن را برطرف کرد. عمل این حلقه آن است که مانند سیم پیچ ثانویه ترانسفورماتوری که در حالت اتصال کوتاه قرار گرفته است، از آن جریان القایی عبور میکند و باعث ایجاد فوران مغناطیسی فرعی در مدار هسته میشود. این فوران فرعی با فوران اطلی اختلاف فاز دارد و در زمانی که نیروی کششی حاطل از فوران اطلی صفر باشد، نیروی کششی حاصل از فوران اطلی ماکزیمم خواهد بود و در حالتی که نیروی حاصل از فوران ماکزییم باشد، این نیرو صفر خواهد بود و، چون جمع این دو نیرو به هسته متحرک اثر میکند، نیروی کششی در هر لحظه از نیروی مقاومت فنر بیشتر خواهد بود.
ولتاژ تغذیه بوبین متفاوت است و از ۲۴ تا ۳۸۰ ولت ساخته میشود. در اکثر کشورهای صنعتی برای حفاظت بیشتر، تغذیه بوبین کنتاکتور را زیر ولتاژ حفاظت شده (۶۵ ولت) انتخاب میکنند؛ و یا برای تغذیه مدار فرمان، ترانسفورماتور مجزا کننده به کار می‌برند.
شناخت مشخصات کنتاکتور
نوع کنتاکتور
با توجه به نوع مصرف کننده و شرایط کار، کنتاکتور‌ها دارای قدرت و جریان عبوری مشخصی برای ولتاژهای مختلف هستنند؛ بنابراین باید به جدول و مشخصات کنتاکتور توجه کافی مبذول کرد و انتخاب کنتاکتور را منطبق بر مشخصات مورد نیاز قرار داد.
برای اتصال مصرف کننده به شبکه باید از کلید یا کنتاکتوری با مشخصات مناسب استفاده کرد که کنتاکتهای آن تحمل جریان راه اندازی و جریان دائمی را داشته باشد و همچنین در صورت اتصال کوتاه، جریان لحظه‌ای زیادی که از مدار عبور میکند؛ و یا جرقه‌ای که هنگام اتصال مدار ایجاد میشود، صدمه‌ای به کلید نزند.
بدین منظور و برای این که بتوانیم پس از طراحی مدار، کنتاکتور مناسب را برای اتصال مصرف کننده به شبکه انتخاب کنیم، باید با مقادیر نامی مربوط به کنتاکتور آشنا شویم.
برای انتخاب کنتاکتور در قدرت‌های مختلف میتوان از جدول هایی استفاده کرد.
شستی استاپ استارت و سلکتور سوئیچ‌های فرمان
شستی‌ها از جمله وسایل فرمان هستنند که تحریک آن‌ها به وسیله دست انجام میگیرد و در انواع مختلف و برای کاربردهای متفاوت طراحی میشوند.
شستی که پس از تحریک، دو کنتاکت وصل را قطع میکنند استاپ (قطع) و شستی هایی که پس از تحریک دو کنتاکت، قطع را وصل میکنند شستی استارت (وصل) نامیده میشوند. شستی‌های که هر دو عمل را در یک زمان انجام می‌دهند، به شستی استارت استاپ یا دوبل معروف هستنند یعنی با فشار کلید دو کنتاکت باز بسته و دو کنتاکت بسته باز میشود.
رله اضافه بار (حرارتی یا بیمتال)
دستگاه‌های الکتریکی را باید در مقابل خطرات و خطاهای احتمالی حفاظت کرد. یکی از راه‌های حفاظت موتورهای الکتریکی، استفاده از رله حرارتی و رله مغناطیسی است رله حرارتی موتور را در مقابل اضافه بار حفاظت میکند.
رله اضافه باری جهت کنترل جریان موتورهای الکتریکی بکار میرود و یک نوع رله حفاظتی است.
این رله از دو فلز مختلف الجنس که ضرایب انبساط طولی مختلفی دارند تشکیل شده است. به اطراف این دو فلز به هم چسبیده، یک رشته سیم حامل جریان الکتریکی پیچیده شده را طوری تنظیم کرد که در اثر افزایش کم جریان، دستگاه مربوطه بدون دلیل و به سرعت قطع نشود با استفاده از این منحنی‌ها همچنین میتوان آنرا طوری تنظیم کرد که زمان قطع زیاد شده و عبور جریان اضافی موجب صدومه به دستگاه نشود.
شرایط کار این رله‌ها از (۲۰ -) درجه تا (۶۰ +) درجه سانتی گراد متغیر است.
رله مغناطیسی
رله مغناطیسی نیز برای کنترل جریان به کار میرود. اصول کار این رله بر اساس پدیده مغناطیس پایه گذاری شده است.
از این رله برای قطع جریان‌های اتصال کوتاه استفاده میشود. می‌دانیم که یک اتصال کوتاه باید سریع قطع شود بنابر این در چنین موقعیتی نمی‌توان از رله اضافه باری (حرارتی) استفاده نمودچون گرم شدن بیمتال رله به یک زمان نسبتا طولانی نیاز دارد.
این رله از یک هسته مغناطیسی که اطراف آن چند دور سیم پیچیده شده تشکیل گردیده است. عبور جریان اتصال کوتاه باعث مغناطیس شدن و جذب اهرم قطع میشود. این رله را به طور مجرا به ندرت مورد استفاده قرار می‌دهند و در کلیدهای اتوماتیک از آن‌ها بهمراه رله‌های حرارتی بهره میگیرند.
لامپ‌های سیگنال
لامپ‌های علامت دهنده یا لامپ‌های سیگنال در کلیه دستگاه‌های صنعتی و تابلو‌های توزیع و تابلو فرمان به کار میروند. نوع استفاده از این لامپ متفاوت است. این لامپ به عنوان لامپ خبر استفاده میشود و میتوان روشن بودن، خاموش بودن و یا عیب دستگاه و… را نشان دهد.
چراغ‌های مورد استفاده در مدار فرمان، یک چراغ کم قدرت (۲ / ۱ تا ۵ وات) است که با ولتاژهای مختلف از ۲۴ تا ۲۲۰ ولت کار میکند. این چراغ‌ها معمولا در سه رنگ استاندارد قرمز، سبزو نارنجی ساخته میشوند.
برای مثال در کارخانه‌ای که تعداد زیادی موتور در آن واحد مشغول به کار بوده و فواصل آن‌ها تا تابلوی کنترل نسبتا زیاد باشد، از چراغ قرمزی که توسط کنتاکت بازی از کنتاکتور اصلی موتور روشن میشود استفاده میکنند. با استفاده از کنتاکتهای باز کنتاکتور میتوان چراغ سبزی را که نمایشگر حالت خاموشی مدار است روشن نمود. در نقشه‌ها برای نمایش چراغ سیگنال از حرف h. استفاده میشود.
فیوز‌ها
در کلیه تاسیسات الکتریکی برای جلوگیری از صدمه دیدن و معیوب شدن وسایل و نیز برای قطع کردن دستگاه‌های معیوب از شبکه که بر اثر عئامل مختلف از قبیل: نقصان عایق بندی، ضعف استقامت الکتریکی یا مکانیکی و ازدیاد بیش از حد جریان مجاز (اتصال کوتاه) وسایل حفاظتی مختلف به کار میرود. این وسایل باید طوری انتخاب شوند که در اثر اضافه بار یا اتصال کوتاه در کوتاهترین زمان ممکن و قبل از اینکه صدمه‌ای به سیم‌ها و شبکه الکتریکی شبکه برسد، مدار قسمت معیوب را قطع کنند. یکی از این وسایل حفاظتی فیوز است فیوز‌ها از نظر زمان قطع بر حسب منحنی ذوب سیم حرارتی داخل ان‌ها به دو نوع کند کار و تند کار تقسیم میشوند.
فیوزهای تند کار زمان قطع کمتری نسبت به فیوزهای کند کار دارندو به همین دلیل در مصارف روشنایی استفاده میشوند. فیوزهای کند کار دارای زمان قطع طولانی تری هستنند و در نتیجه برای راه اندازی موتورهای الکتریکی به کار میروند. تحمل جریان راه اندازی موتور در حدود ۳ تا ۷ برابر جریان نامی است که بر روی کلیه فیوز‌ها جریان نامی ان‌ها نوشته شده میشود. این جریان کمتر از جریان ماکزیمیم تحمل فیوز است.
فیوز در انواع فشنگی، اتوماتیک (آلفا)، مینیاتوری، بکٌس، کاردی (تیغه ای)، شیشه‌ای یا کارتریج و فیوزهای فشار قوی ساخته میشوند.
معمولا فیوزهای که در مدار قدرت به کار میروند، مدار کنتاکتور را در مقابل اتصال کوتاه محافظت میکند؛ یعنی در واقع حفاظت سیم‌های رابط مدار را نیز بر عهده دارد؛ بنابراین در مدارهایی که مثلا فیوز ۲۵ آمپری به کار میرود، ممکن است در مدار فرمان آن‌ها از سیم یک یا یکو نیم استفاده شود. پس لازم است مدار فرمان با فیوز جداگانه‌ای حفاظت شود.
فیوزهای اتوماتیک یا آلفا نوعی فیوز خودکار است که عبور جریان بیش از حد مجاز از آن باعث قطع مدار میشود؛ اما دوباره میتوان شستی آن را به داخل فشار داد تا ارتباط برقرار شود. بعضی از فیوزهای خودکار دو عمل جریان زیاد و بار زیاد در مدار کنترل میکنند؛ اما پس از قطع شدن، باید پس از مدت کمی دباره شستی مربوطه را فشار داد تا مدار وصل شود.
در فیوزهای اتوماتیک دو عنصر مغناطیسی و حرارتی وجود دارد که قسمت مغناطیسی آن اتصال کوتاه یا جریان زیاد و قسمت حرارتی آن (بیمتال) بار زیاد (افزایش جریان تدریجی) را قطع میکند.
کلید مینیاتوری نوعی فیوز اوتوماتیک است که از نظر ساختمان داخلی با فیوز آلفا شباهت دارد و از سه قسمت رله مغناطیسی (رله جریان زیاد زمان سریع)، رله حرارتی یا رله بیمتال (رله جریان زیاد تاخیری) و کلید تشکیل شده است. این مجموعه را نیز کلید موتور مینامند. این کلید‌ها در دو نوع L. و G. ساخته شده است. نوع L. در مصارف روشنایی به کار میرود و تند کار است (LIGHT) و نوع G. در راه اندازی وسایل موتوری مورد استفاده قرار میگیرد و کند کار است. این کلید‌ها در انواع تک فاز دو فاز و سه فاز ساخته میشوند.
کلیدهای محدود کننده
کلید محدود کننده (LIMIT SWITCH) که گاهی میکرو سویچ نیز نامیده میشوند، کلیدی است که برای قطع و وصل یک حرکت خطی یا دورانی و یا تعویض جهت دوران یک متحرک به کار میرود.
این کلید اهرمی دارد که وقتی دسته متحرک به آن برخورد میکند کنتاکتی را قطع می‌نماید. کنتاکت مذبور خود عامل فرمانی است برای ماشینی که هدف کنترل آنست. چنانچه از اسم این کلید بر می‌اید کلید یاد شده برای محدود کردن حرکت متحرک‌ها به کار میرود. مثلا در یک چرثقیل سقفی که در چند جهت حرکت میکند وقتی متحرک به انتهای هر قسمت از مسیر خود میرسد، یک کلید محدود کننده مدار رفت را از کار انداخته و مدار برگشت را مهیا میسازد.
مطلب مهمی که باید در کاربرد این کلید‌ها در نظر گرفت وضعیت کنتاکت‌ها در موقع وارد آمدن نیرو به اهرم آن‌ها است. کارخانه‌های سازنده این وضعیت را بر حسب تعغیر طولی یا زاویه‌ای اهرمشخص می‌نمایند.
انواع لیمیت سویچ ساده
- کلید محدود کننده فشار انتهایی
- کلید محدود کننده‌ای قرقرهای
- کلی محدود کننده قرقره اییک طرفه از چپ
- کلید محدود کننده قرقرهای یک طرفه از راست
- کلید محدود کننده قرقر ه.ای دو طرفه
- کلید محدود کننده آنتنی دو طرفه
کلید تابع فشار (کلیدهای گازی)
این کلید‌ها برای کنترل سطح گاز داخل مخازن و کمپرسورها، تنظیم فشار آب داخل لوله‌ها و روشن و خاموش کردن اتوماتیک این دستگاه‌ها مورد استفاده قرار م. گیرد. عامل فرمان این کلید، فشار گاز یا مایع داخل مخزن است.
عامل قطع و وصل این کلید گاز می‌باشد اصول کار آن بدین صورت است که که فشار گاز موثر بر هر صفحه نیرویی معادل F=P.A ایجاد می‌نماید (P فشار و A. سطح مقطع صفحه است). در رله‌ها F. باعث جابه جایی صفحه میشود. این جابه جایی از طریق یک اهرم منتقل شده و کنتاکتی را قطع و وصل می‌نماید. نیروی برگردان را فنر زیر صفحه ایجاد میکند. پس با انتخاب فنر‌های مختلف میتوان فشار‌های کم یا زیاد را بر روی صفحه اثر داده و قطع و وصل کنتاکت را بطور دلخواه تنظیم نمود.
کلیدهای شناور
کلیدهای شناور برای کنترل سطح آب یا مایهات داخل منبع ها، استخر‌ها و مخازن مورد استفاده قرار میگیرد. ساختمان این کلید از وزنه تعادل، یک قسمت شناور و یک میکرو سویچ تشکیل شده است. هنگامی که قسمت شناور را تنظیم میکنند با تغیر سطح مایع داخل مخزن شناور تغیر مکان داده به میکرو سویچ داخل کلید فرمان میدهد و باعث قطع و وصل مدار میشود.
چشم‌های الکتریکی (سنسورها)
این کلید نوعی کلید فرمان دهنده است که بدون برخورد فیزیکی با دست یا هر وسیله دیگری توسط سیستم چشم الکتریکی از فاصله حداقل یک میلی متر و حداکثر ۸ متر واکنش نشان میدهد و فرمان صادر میکند همچنین به وسیله رله‌ای که در داخل آن به کار رفته، کنتاکتهای را باز میکند یا می‌بندد و در نتیجه به دستگا ه.های مورد نظر فرمان میدهد. از این کلید در دستگاه‌های صنعتی و خطوط تولید استفاده فراوان میشود.
رله زمانی (تایمر) و انواع آن
یکی از وسایل فرمان دهنده مدارهای کنترل اتوماتیک، تایمر‌ها یا رله‌های زمانی هستنند که وظیفه کنترل مدار را برای مدت زمان معینی بر عهده دارند.
اصول کار رله‌ها همانند کنتاکتور‌ها است با این تفاوت که در رله ها:
- تمام کنتاکت‌ها از لحاظ فرم ظاهری شبیه هم هستنند و در مدارهای فرمان شرکت میکنند.
- کنتاکت‌ها بنا به مقتضیات کار ممکن است به طور لحظه‌ای یا با تاخیر زمانی قطع و وصل شوند. در این صورت نام رله، رله لحظه‌ای یا رله با تاخیر زمانی خواهد بود.
- رله‌ها همچنین ممکن است دارای کنتاکتهای لحظه‌ای یا با تاخیر زمانی باشند. البته منظور از تاخیر زمانی فاصله زمانی است که بین عمل کنتاکت (اعم از باز شدن یا بسته شدن) از لحظه اتصال سیم پیچ رله به ولتاژ به وجود می‌آید.
تا کنون در صنعت برق رله‌های زیادی ساخته شده اند که مشخصات مختلفی داشته و هر یک برای کار بخصوصی مورد استفاده قرار میگیرند. برای مثال در انتقال انرژی و حفاظت خطوط، از یک رله خاص استفاده میکنند. یک جور رله دیگر که مشخصات بخصوص دیگری دارد در صنعت نساجی و رله دیگر در جای دیگر.
انواع رله
۱ -رله زمانی موتوری یا الکترو مکانیکی
این رله بر اساس ساعتی کار میکند که محرک چرخ دنده‌های آن موتور آسنکرو سنکرو و بیشتر موتور با قطب چاکدار است می‌باشد. اصول کار آن به این صورت است که دور موتور توسط یک سیستم چرخ دنده کاهش می‌یابد بطوری که در نهایت، آخرین چرخ دنده کنتاکت را خیلی به آرامی با یا بسته میکند. زمان شروع رله از لحظه راه اندازی موتور محسوب میشود.
توسط این رله میتوان زمان هایی از حدود ثانیه تا حدود ساعت، و حتی روز و هفته تنظیم نمود.
محل دیسک در لحظه شروع به کار، قابل تنظیم است و پس از تنظیم زمان آن (توسط زایده خارجی) و تغذیه تایمر، موتور با دور ثابت به حرکت در می‌آید و با گردش موتور، زمان تایمر شروع میشود. پس از گردش، به علت برخورد با زایده دیسک، متوقف میشود و به میکرو سویچ داخلی فرمان میدهد و کنتاکتهای تایمر عمل میکنند و به طور اتوماتیک قطع میشوند و موتور یا هر وسیلهء دیگر از کار می‌افتد. البته رله‌های جدیدی است که هنگام عمل کنتاکت بازی را بسته و کنتاکت بسته‌ای را باز میکند و میتوان موتوری را خاموش یا روشن کرد یا نیرو را از مو توری به موتور دیگر انتقال داد.
۲ -رله زمانی الکترونیکی
از تایمر‌های الکترونیکی برای تنظیم زمان‌های کمتر از ثانیه تا چندین ثانیه استفاده میشود. در ساختمان این تایمر‌ها، از مدار‌ها و اجزای الکترونیکی استفاده میشود.
در در نوعی از این تایمر‌ها با شارژ و دشارژ شدن یک خازن بوبین یک رله کوچک تحریک میشود. اصول ساختمان رله الکترونیکی بر مبنای مدار RC (خازن و مقاومت) و بر حسب تاخیر زمانی استوار است. تنظیم این نوع تایمر‌ها بستگی به مقاومت سر راه خازن دارد.
در ساده‌ترین نوع تایمر الکترونیکی در تایمر نوع خازنی، رله هنگامی وصل میشود که خازن شارژ بشود و ولتاژ دوسر آن برابر ولتاژ وصل رله گردد. پس از وصل رله، با ذخیره شدن در خازن روی مقاومتی که توسط کنتاکت باز رله به دو سر خازن وصل میشود تخلیه میگردد. در این نوع با تعغیر ظرفیت خازن میتوان زمان تایمر را تنظیم کرد.
۳ -رله زمانی نیو ماتیکی
در این رله ا. خاصیت ذخیره سازی و فشردگی هوا استفاده میشود. به این ترتیب که رله هنگام ر‌ها شدن، خیلی راحت ر‌ها میشود.
وقتی که بوبین تحریک قسمت متحرک را جذب میکند، اهرم، قطعه‌ای را که به شکل دم آهنگری است فشار خواهد داد. هوای دم از طیق سوپاپ یک طرفه خارج میشود. وقتی که بوبین از تحریک خارج میشود، فنر دم را منبسط میکند. دم از طریق سوپاپ تنظیم، از هوا پر میشود. سرعت انبساط دم در رابطه با پیچ تنظیم تفاوت میکند وقتی که دم به حالت عادی برگشت، کنتاکت‌ها عمل میکنند؛ بنابراین به وسیله تنظیم کردن پیچ تنظیم، عمل کردن کنتاکت‌ها را میتوان تعقیر داد. کار این زمان سنج شبیه تایمر موتوری است؛ با این تفاوت که زمان سنج موتوری پس از تنظیم و وصل بوبین آن به ولتاژ شروع به کار میکند، ولی زمان سنج نیو ماتیکی پس از قطع بوبین آن از ولتاژ شروع به کار میکند.
۴ -رله زمانی بی متال یا حرارتی (تایمر حرارتی)
این نوع تایمر با استفاده از خاصیت بی متال کار میکند و در انواع رله ذوب شونده، رله حرارتی بی متال و رله حرارتی منعکس کننده میله‌ای ساخته میشوند. زمانی که جریان از بی متال عبور میکند گرم میشود و پس از مدتی در اثر تعقیر شکل عمل کرد مدار را قطع یا وصل میکند. دقت این نوع تایمر زیاد نیست و آب و هوای محیط بر روی آن اثر می‌گذارد به طور کلی میتوان رله‌های زمانی را به دو دسته تقسیم کرد:
الف-رله‌های تاخیر در وصل (ON-DELAY):به رله‌ای گفته میشود که باید به رله انرژی داده شود و سپس رله عمل کرده کنتاکتی را باز یا بسته کند؛ مثل رله زمانی موتوری.
ب-رله تاخیر در قطع (OFF-DELAY):به رله‌ای گفته میشود که بعد از قطع شدن انرژی عمل کرده کنتاکتی را باز یا بسته کند؛ مثل رله نیو ماتیکی.
۵ -رله زمانی هیدرو لیکی
در این رله‌ها از سیستم هیدرو لیکی جهت تاخیر در مدار استفاده میشود. طرز کار آن طوری است که وقتی جریان برق به رله وصل میشود، مقداری روغن در داخل آن جابهجا میشود.
برای بازگشت روغن به مکان اولیه زمانی لازم است که این زمان را به عنوان زمان تایمر در نظر میگیرند. این رله‌ها را در مدارهای مختلف به کار می‌برند. اگر کسی از دوستان توضیح بیشتری در ارتباط با این رله دارد لطفا ارائه بده تا مطالب کامل‌تر شود.
ترموستات
ترموستات نوعی رله حرارتی است که در مقابل حرارت محیط حساس بوده و عمل میکند. این وسیله در دستگاه‌های مختلف صنعتی کاربرد فراوان دارد و وظیفه تعادل حرارتی دستگاه را بر عهده دارد. در صورتی که درجه حرارت از حد تنظیمی فراتر رود، کلید عمل کرده یک کنتاکت باز را می‌بندد و یا کنتاکت بسته‌ای را باز میکند. از ترموستات بیشتر در وسایل حرارتی و برودتی مانند شوفاژ، یخچال، و چیلر استفاده میشود.
کلیدهای تابع دور (گریز از مرکز)
کلیدهای تابع دور در بعضی الکترو موتورهای یک فاز جهت خارج کردن سیم پیچ کمکی از مدار و در موارد دیگر مانند ترمز جریان مخالف به کار میرود. ساختمان آن‌ها از یک محور و دو وزنه تشکیل شده که به وسیله یک طوق و یک فنر حول محور حرکت میکند و با زیاد و کم شدن سرعت موتور یا وسیله چرخنده، وزنه‌های دو طرف به محور نزدیک یا دور میشود؛ به این ترتیب طوق روی محور حرکت میکند و باعث قطع و وصل کلید میشود.
منبع : برق نیوز
