آخرین اخبار

“باسداکت” همانطوری که از نام آن پیداست از دو قسمت اصلی “باس”(Bus) و “داکت”(Duct) تشکیل می شود. “باس” همان شینه مسی یا آلومینیومی هادی جریان برق است که وظیفه انتقال برق را برعهده دارد و “داکت” نیز کانال پیش ساخته الکتریکی است که باسهای انرژی درون آن قرار می گیرند.
نامهای دیگر باسداکت، “باسبار ترانکینگ” (Busbar Trunking) و “باس وی” (Busway) هستند که معناهای مشابهی دارند. “ترانکینگ” به معنای کانال پیش ساخته الکتریکی آماده هادی گذاری می باشد که این هادیها می توانند کابلهای مسی یا باسبارهای مسی یا آلومینیومی باشند.
تاریخچه پیدایش باسداکت:

در سال ۱۹۲۰ میلادی یعنی حدود ۸۸ سال پیش در آمریکا، اولین ایده پیدایش باسداکت بوجود آمد. در این سال شرکت “جنرال موتورز” (General Motors) با توسعه واحدهای مختلف تولیدی خود با مشکل بزرگی دست به گریبان بود. تعدد تجهیزات برقی عموما با آمپراژهای بالا و لزوم جابجایی آنها و همچنین ازدحام کابلهایی که وظیفه انتقال انرژی از تابلو های توزیع برق تا دستگاهها را برعهده داشتند، همه و همه باعث گردید این مشکل با شرکت “جنرال الکتریک” (General Electric) مطرح گردید و این شرکت پس از طراحی ها و تئوری های مختلفی که بررسی نمود برای اولین بار باسداکت هوا عایق را با بدنه فلزی طراحی و به شرکت جنرال موتورز ارائه نمود. با ورود باسداکت و جایگزینی این سیستم بجای سیستم کابل، حجم زیادی از کابلهای برق بعلاوه سینی های حامل کابلها، نردبان کابلها یا همان لدرها و همچنین تعداد زیادی از تابلوهای توزیع برق حذف گردیدند و بجای آنها، کانالهای پیش ساخته مدولار با قابلیت جابجایی آسان و سریع و توانایی انتقال و توزیع برق در ظرفیتهای بالاتر جایگزین شدند.

پس از شرکت جنرال الکتریک، به مرور زمان شرکتهای بزرگ و مطرح دیگری همچون وستتینگهاوس (Westinghouse) و SQD آمریکا – تله مکانیک (Telemechanique)، نرمابار (Normabarr) و سیم الکترو (Simelectro) فرانسه و زیمنس (Siemens) و مولر (Muller) آلمان به تولید باسداکت در طبقه بندی های مختلف ولتاژی و عایقی پرداختند.

مهمترین کاربردهای سیستم باسداکت در صنعت برق :
۱- استفاده از سیستم مدرن باسداکت بجای سیستم سنتی کابل،سینی کابل،نردبان کابل و تابلوهای توزیع ورودی برق در صنایع و کارخانجات جهت برقرسانی به دستگاههای مختلف برقی تکفاز و سه فاز.

در این کاربرد، باسداکتها جای کابلها ، سینی کابلها و نردبان کابلها را می گیرند و جعبه های انشعابی که بر روی بدنه باسداکت در فواصل معین تعبیه می شود،جای تابلوهای توزیع ورودی برق را می گیرند.در این حالت، در فضای اشغال شده توسط کابلها و زمان و سرعت طراحی، نصب و راه اندازی صرفه جویی قابل توجهی انجام می گردد و مزایای بیشتری از جمله عدم آتش سوزی،عبور آمپراژهای بالاتر،سهولت جابجایی دستگاهها بدون محدودیت و امکان آسان توسعه آینده سیستم برقرسانی نصیب صنعتگر خواهد گردید.بطور مشابه،جهت سیستم روشنایی کارخانجات از باسداکتهای روشنایی استفاده می گردد.

۲- استفاده از سیستم مدرن باسداکت بجای سیستم سنتی کابل و سینی کابل در پستهای توزیع برق حدفاصل تابلوی اصلی توزیع برق و ترانسفورماتور قدرت.

در این کاربرد، باسداکتها جای کابلهای تک رشته زمینی PVC را می گیرند و اتصال ترانس به تابلو را در کمترین زمان ممکن با سرعت طراحی،نصب و راه اندازی بالا برقرار می کنند.دراین حالت،از حجم زیاد کابلها بشدت کاسته شده و دیگر نیازی به عبور کابلها از ترانشه و یا احداث نیم طبقه عبور کابلها نخواهد بود و باسداکت از طریق هوایی اتصال ترانس به تابلو را در سطوح فشارضعیف و قوی برقرار می کند.

۳- استفاده از سیستم مدرن باسداکت بجای سیستم سنتی کابل،سینی کابل،نردبان کابل و تابلوهای توزیع ورودی برق در رایزر برقرسان ساختمانهای بلند و نیمه بلند.

در این کاربرد، باسداکتهای انتقال و توزیع برق بجای کابلهای برقرسان در رایزر ساختمان بصورت عمودی نصب می شوند و در طبقات توسط جعبه های انشعاب برق نصب شده بر روی باسداکتها،برق موردنیاز آن طبقه تحویل کابلهای برقرسانی خواهد شد که وظیفه انتقال برق را تا تابلوی توزیع برق واحدها دارند.درمسیر تابلوی اصلی توزیع برق ساختمان تا رایزر برقرسان هم باسداکتهای انتقالی که بصورت افقی نصب می شوند، می توانند جای کابلها و سینی کابلها را بگیرند.

مزایای سیستم باسداکت:

عمده مزایای استفاده از سیستم مدرن باسداکت بجای سیستم سنتی کابل از نقطه نظرهای مختلفی می تواند مورد توجه قرار گیرد که عبارتند از:

ظرفیت عبور جریان
ابعاد و وزن
عایق و عمر بالای سیستم
قابلیت تحمل ضربه
سرعت و سهولت طراحی
سرعت و سهولت نصب و راه اندازی
انشعاب پذیری
پیش ساخته و مدولار بودن
قابلیت بازیابی
سهولت تعمیر و نگهداری
مقایسه اقتصادی
ظرفیت عبور جریان:
می دانیم که مقطع هادی کابل کروی است پس، طبق قانون اثر پوستی، عمده جریان برق از سطح بیرونی هسته هادی در کابل عبور کرده و به همین خاطر است که وقتی کابل را دست می زنید، احساس گرما می کنید ولی در باسداکت، مقطع هادی مربع مستطیل است. بنابراین مقدار جریان بیشتری از آن عبور خواهد کرد.

توجه کنید که در کابلها تبادل حرارتی بخاطر حبس حرارت در داخل کابل به کندی صورت می گیرد و در واقع اختلاف درجه حرارت داخل کابل با خارج کابل بسیار چشمگیر است و به همین دلیل است که کابلها پس از مدتی دچار نشتی جریان از پوسته عایقی خود می شوند و موجب آتش سوزی های متداول در ساختمانها و کارخانجات می شوند در حالی که در باسداکت این اختلاف درجه حرارت وجود ندارد.

ابعاد و وزن:
می دانیم که در سیستم سنتی کابل برای سیم کشی و کابل کشی مثلا یک ساختمان مسکونی نیاز به حجم زیاد این کابلهای مختلف داریم و تعدد و حجم زیاد این کابلهای برقرسان می تواند معضل عظیمی از جمله آشفتگی سیستم برقرسان و سنگینی وزن کل ساختمان را موجب شود که این معضل در زمان زلزله یا آتش سوزی احتمالی در ساختمان نمود بیشتری پیدا می کند و در واقع به یک فاجعه مبدل می شود. این در حالیست که در سیستم مدرن باسداکت تمامی قطعات تشکیل دهنده سیستم از جمله قطعات طولی، قطعات تغذیه سرخط، قطعات انتهایی خط، جعبه های انشعاب، زانویی ها و … همگی قطعات از پیش ساخته و مدولاری هستند که با یک طراحی از پیش تعیین شده در کوتاهترین زمان ممکن توسط پیچ و مهره ی مخصوص به یکدیگر متصل شده و تشکیل یک رایزر برقرسان کم حجم و سبک به نام “سیستم باسداکت” را می دهند.

عایق و عمر سیستم:
همانطور که می دانید، در سیستم کابل عایق مورد استفاده از جنس (PVC هالوژنه) می باشد و پس از چندین سال کهنگی و فرسایش عایق کابل و ایجاد جریانهای نشتی از پوسته کابل با کوچکترین ضربه مکانیکی یا بصورت خودبخود به آتش سوزی های بزرگی ختم می گردد. از این عایق گاز سمی و کشنده کلر آزاد می گردد که علاوه بر نابودی انسانها و تجهیزات، صدمات جبران ناپذیری را هم به محیط زیست وارد می کند. عمر مفید کابل در بهترین حالت استفاده و تعمیرات و نگهداری به موقع و مناسب حداکثر بین ۱۵ تا ۲۰ سال می باشد؛ (در مناطق گرمسیری مثل جنوب ایران این میزان کمتر است.) در حالی که عایق در سیستم باسداکت از نوعی فیلم پلی استر با کلاس حرارتی C غیر هالوژنه می باشد و از طرفی بدنه باسداکت هم فلزی می باشد و در نتیجه در صورت آتش سوزی هیچ ماده ای برای شعله ور شدن و گسترش آتش سوزی وجود نخواهد داشت. عمر متوسط سیستم باسداکت حدود ۴۵ سال است که در مقایسه با سیستم سنتی کابل در حدود ۳ برابر می باشد.

قابلیت تحمل ضربه:
مقاومت سیستم باسداکت در مقایسه با سیستم سنتی کابل به علت فلزی بودن بدنه باسداکت و کمپکت بودن از نظر مکانیکی و شیمیایی بیشتر از سیستم کابل بوده و آسیب پذیری های کابل در اثر برخورد ضربه و خمیری شدن عایق در اثر گرمای محیط و … را دارا نمی باشد.

باسداکت نوع رزینی دارای درجه حفاظت تا IP68 نیز می باشد که البته کاربری های این نوع باسداکت که در واقع عایق آن ترکیبی ازعایق غیر هالوژنه و رزین می باشد، بیشتر در مناطقی است که دارای محیط های بسیار مرطوب با درصد خوردگی شیمیایی بسیار بالا و یا حتی محیط های انفجاری می باشند.

در واقع باسداکت با بدنه فلزی کمپکت خود و یا با بدنه رزینی خشک خود از همه جهات هادیها را از عوامل خارجی آسیب زننده محافظت می کند ولی در سیستم کابل تنها می توان با سینی یا داکت کابل از هادیها محافظت نمود که قطعا در تمام کاربری ها پاسخگوی نیاز نمی باشد.

سرعت و سهولت طراحی:
در طراحی سیستم کابل، عوامل بسیاری از جمله نحوه قرارگرفتن، همجواری با سایر کابلها، تعداد ردیفهای کابل و سایر عوامل بایستی در نظر گرفته شوند در حالیکه در سیستم باسداکت با توجه به عدم وجود این عوامل، طراحی ساده تر و سریعتر انجام می گیرد. ضمنا در سیستم باسداکت، امکان چرخش با هر زاویه ای وجود دارد در صورتیکه در سیستم کابل زاویه خمش محدود کننده است و همچنین در سیستم باسداکت امپدانس و راکتانس خط کمتر بوده و لذا افت ولتاژ کمتری را موجب می گردد.

در واقع در سیستم سنتی کابل، محاسبات الکتریکی طول هر مسیر و افت ولتاژ به تعداد فیدرها تکرار می شود و تغییرات در تابلوهای توزیع برق مستلزم سفارش و ساخت مجدد هستند درحالیکه در سیستم باسداکت، فیدر های متعدد از یک خط باسداکت تغذیه می کنند لذا محاسبات الکتریکی یکبار برای هر خط انجام می شود و تغییرات و یا هرگونه جابجایی در محل قرارگیری فیدرها به لطف وجود جعبه های انشعاب متعدد بر روی بدنه باسداکت به سادگی و در کمترین زمان امکان پذیر است.

سرعت و سهولت نصب و راه اندازی:
تهیه، نصب و راه اندازی سیستم سنتی کابل شامل خرید و نصب کابل، سینی کابل، نردبان کابل، تابلو توزیع برق ورودی و سایر متعلقات مثل سرکابل، پیچ و مهره ها و … مستلزم صرف زمان زیادی است و در مسیرهای طولانی، اتصالات متعدد بیشتری نیز نیاز است در حالیکه در سیستم باسداکت، تمامی قطعات و اتصالات از یک منبع (کارخانه سازنده) تهیه و نصب می شود و لذا به همین خاطر و همچنین بخاطر مدولار بودن قطعات و اتصالات در سیستم باسداکت، سرعت نصب و راه اندازی سیستم تا ۱۰ برابر سیستم سنتی کابل افزایش می یابد.

انشعاب پذیری:
در سیستم سنتی کابل، انشعاب گیری حداکثر تا ۲۰آمپر تکفاز و ۶۳ آمپر سه فاز مسیر می باشد و انشعاب گیری در آمپراژهای بالاتر مستلزم ساخت تابلو جدید یا بستن مفصل است در حالیکه در سیستم باسداکت، انشعاب گیری کشویی (Plug-in) تا ۴۰۰ آمپر بدون قطع جریان اصلی برق مسیر می باشد و انشعاب گیری ثابت (Disconnectable) تا ۱۲۵۰ آمپر با قطع جریان اصلی برق میسر می باشد. این امکان توسط جعبه های انشعاب قرارگیرنده بر روی باسداکت میسر می شود که در واقع کلیدهای کنترل و حفاظت تجهیزات الکتریکی (شامل کلیدهای مینیاتوری یا کلید های کمپکت و یا کلیدفیوزها) که در سیستم سنتی کابل در تابلوی توزیع ورودی برق تعبیه می شدند در سیستم باسداکت درون این جعبه ها قرار می گیرند و در واقع با اجرای سیستم باسداکت، در تابلوی توزیع ورودی برق بجز کلید اتوماتیک اصلی و قطعات اندازه گیری بقیه تجهیزات کنترل و حفاظت سیستم حذف می شوند. این کار ضمن صرفه جویی در هزینه ها، بطور مثال در یک کارخانه صنعتی به کارگران کمک می کند تا کنترل و حفاظت تجهیز برقی مورد نظر خود را بصورت Local از جعبه انشعاب اختصاصی تجهیزات خود قطع یا وصل کنند و همچنین با قطع برق یکی از تجهیزات بمنظور تعویض یا سرویس تجهیز مورد نظر، سایر تجهیزات بکار خود ادامه می دهند و هیچ خللی در سیستم برقی کل کارخانه بوجود نخواهد آمد.

پیش ساخته و مدولار بودن:
پیش ساختگی و مدولار بودن قطعات و اتصالات سیستم باسداکت این امکان را ایجاد می کند که در صورت اضافه شدن یک تجهیز برقی بتوان بسادگی با اختصاص یک جعبه انشعاب که کلید کنترل و حفاظت تجهیز مربوطه درون آن قرار داده می شود، برقرسانی به تجهیز جدید را در اسرع وقت و بسادگی انجام داد.

همچنین در صورت جابجایی تجهیزات برقی نیز می توان به سادگی تجهیزات را جا بجا نمود. برای این کار کافی است جعبه انشعاب با سیستم تغذیه تجهیز مورد نظر را قطع نمود و پس از جابجایی مجددا اتصال را برقرار نمود. این قضیه بخصوص وقتی مهم و حائز اهمیت فراوان می شود که بخواهیم این تغییر و تحولات را در یک کارخانه بزرگ صنعتی مثل یک کارخانه اتومبیل سازی بوجود آوریم. در واقع، سیستم باسداکت به عهده صنایع، ساختمانهای بلند و نیمه بلند با کاربری های مختلف، پستهای توزیع برق و … امکان انشعاب پذیری، تغییرات و جابجایی های دلخواه و متنوع را بدون محدودیت خاصی (درست همانند این عدم محدودیت در خانه ها) اعطا می کند.

قابلیت بازیابی:
با توجه به رشد روزافزون فناوری های جدید و نیاز بازار، نوع و میزان ماشین آلات دائما در حال تغییر می باشد و لذا با استفاده از سیستم باسداکت امکان تغییرات و توسعه براحتی و در حداقل زمان ممکن فراهم می گردد. درحالیکه در سیستم سنتی کابل این تغییرات و توسعه براحتی و در حداقل زمان ممکن فراهم می گردد. در حالیکه در سیستم سنتی کابل این تغییرات بسادگی امکان پذیر نبوده و بعلت عمر کم و نحوه اتصال کابلها در اغلب موارد نیاز به تعویض کابلها بوده و امکان بازیافت کابلهای قبلی وجود ندارد. ضایعات سیستم باسداکت بسیار جزئی می باشند و عمده قطعات را می توان در محل دیگری بصورت کاملا متفاوتی مجددا استفاده نمود. بطور مثال، اگر محل کارخانه ای تغییر یابد می توان براحتی کلیه اجزای سیستم برقرسانی باسداکت آن کارخانه را جدا و در محل جدید احداث کارخانه مجددا نصب و راه اندازی نمود.

سهولت تعمیرات و نگهداری:
اصولا سیستم باسداکت نیازی به تعمیرات و نگهداری ندارد (Maintenance Free) و علت آن نیز بکار بردن نوعی واشرهای خاص می باشد که در اتصالات سیستم باسداکت بکار می رود. این واشرهای مخصوص که به آنها “واشر بلویل” (Bellevile) گفته می شود ۹۵ درصد فشار لازم در محل اتصالات باسداکت را پس از گذشت چند دهه بدون نیاز به هیچگونه کنترل ادواری در میزان مشخص شده حفظ می کند.

شیوه کار نیز بدین صورت است که این واشرها پس از بسته شدن بلوکهای اتصال دهنده دو قطعه باسداکت بهم، طوری محکم می شود که مهره اول واشر بسته شده و سپس با فشار بیشتر، مهره دوم واشر نیز می شکند و پس از شنیدن صدای شکستن مهره دوم در واقع فشار لازم تامین گردیده است.

منبع:نادرنیرو